چگونه شوق عبادت را در کودکان زنده نمائیم؟

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

«مروا صبیانکم بالصلاة اذا بلغوا سبعا, واضربوا علیها اذا بلغوا تسعا و فرقوا بینهم فی المضاجع اذا بلغوا عشرا.»

فرزندان خود را به نماز وادار کنید, هنگامیکه به نماز رسیدند و اگر توجه به نماز نکردند آنها را تنبیه کنید. و زمانیکه به ده سالگی رسیدند خوابگاهشان را از هم جدا سازید.

(سفینة البحار: ج 2 ,  ص 45 – مستدرک: ج 3 , ص 19- سنن بیهقی: ج 3 , ص 84, با کمی تفاوت)

امام صادق علیه السلام فرمود:

ما فرزندانمان را وقتی به پنج سال رسیدند وادار به نماز می کنیم. ولی شما فرزندانتان را وقتی به هفت سال رسیدند وادار به نماز نمایید

«وسائل الشیعة: ج 3 , ص 12»

امام باقر (امام صادق) علیه السلام فرمودند:

هنگامی که کودک وضوء و نماز را (به کمک والدین) یاد گرفت, خداوند سبحان گناهان پدر و مادرش را می بخشد.

«بحارالانوار: ج 85, ص 131»

اگر چه کودکان در سنین 6-9 سالگی به حد تکلیف نرسیده اند و چیزی بر آنها واجب یا حرام نیست, ولی اسلام برای آشنایی و انس با عبادت و احکام و مراسم مذهبی و آگاهی از شیوه های بندگی به پدران و مادران دستور داده که فرزندان خود را به عبادت وادارند. هدف ائمه علیهم السلام این نیست که با خشونت باشد بلکه از راه تشویق و راه های دیگر این کار صورت بگیرد چون کودک فطرتا خدا را دوست دارد.

دنیای او دنیای عشق و محبت به خداوند سبحان است, دنیای احترام به خدا و ستایش و نیایش است.

کودک دوست دارد نماز بخواند, روزه بگیرده حتی دوست دارد خدا را ببیند زیرا او خداوند بزرگ را مانند پدر و مادر خود تصور می کند. کودکان در جستجوی خداوند عزیز می باشند, و این فطرت پاک و بیدار کودک فرصت خوبی برای عبور و ورود به دنیای عبادت مخصوصا نماز و روزه است.

و مقصود ائمه اطهار علیهم السلام این است که در قلب و ذهن کودکان با آن فطرت پاک, معارف بلند توحیدی و اسلامی رشد و پرورش داده شود تا دیگران و منحرفین از ما سبقت نگیرند, زیرا اگر والدین و مسوولین امور فرهنگی در سطوح مختلف کشور سستی کنند افراد بیگانه کودکان را از مسیر حق منحرف می سازند.

لذا حضرت علی علیه السلام به امام حسن علیه السلام فرمود:

«انما قلب الحدث کالارض الخالیة, ما القی فیها من شییء قبلته, فبادرتک یالادب قبل ان یقسو قلبک و یشتغل لبک.»

قلب جوان همچون زمین خالی است هر بذری در آن پاشیده شود می پذیرد بنابران من در تعلیم و ادب تو پیش از انکه قلبت سخت شود و عقل و فکرت به امور دیگر مشغول گردد مبادرت ورزیدم.

«نهج البلاغه: نامه 31 فراز 11,12»

امام صادق علیه اسلام فرمود:

«بادروا اولادکم بالحدیث قبل ان یسبقکم الیهم المرجئة.»

در تعلیم سخنان (و حدیث ما) نسبت به فرزندانتان بشتابید, قبل از آنکه مرجئه (= گروه منحرفی بوده اند که حضرت علی علیه السلام  را خلیفه چهارم می دانستند و عقائد باطل و گمراه کننده داشتند.) بر شما سبقت بگیرد.«کافی: ج 2, ص 47»

از بیان ائمه معصومین علیهم السلام معلوم می شود که قلب و ذهن کودک و نوجوان مانند زمین بکر, آمادگی هر نوع تعلیم و عقاید را دارد, بنابراین همه ما اعم از والدین و مسئولین امور فرهنگی وظیفه شرعی و عقلی داریم با تعالیم آسمانی و الهی اسلام عزیز این قلوب پاک را در مسیر خدای یگانه قرار دهیم و اینک چند نکته یادآوری می شود.

@      نکته ها:

لازمه تربیت اسلامی آن است که والدین و مسئولین امور فرهنگی کشور در تمام سطوح با مطالعه کتبی که در این زمینه نوشته شده , با فرهنگ اسالام و حالات و روحیه کودکان و نوجوانان در سنین مختلف آشنا شوند, تا بتوانند برخورد مناسب داشته باشند, همانگونه که برخورد پزشک با بیماران فرق می کند. برای هر بیمار نسخه مناسب او را می نویسد و نمی تواند یک نسخه برای کل مریض ها بنویسد. والدین و مربیان عزیز هم بایستی برخوردشان از نظر اخلاقی و تربیتی مناسب سن, روحیه و خواسته کودک و نوجوان باشد. در غیر این صورت نه تنها فایده ندارد بلکه اثر منفی خواهد داشت.

والدین و کسانیکه  امر تربیت و هدایت را به عهده دارند باید خود عامل به دستوران نورانی اسلام باشند تا حرفشان اثر داشته باشد و اسلام روی این موضوع بسیار تاکید نموده است.

خواص و آثار نماز و نعمت های خداوند سبحان با همان زبان کودکانه و ساده و مناسب با سن کودک و نوجوان بیان شود. زیرا خود آگاهی به دین باعث علاقه و عمل به دستورات آن می شود.

کودک در این سنین شدیدا تشویق و تهدید پذیر است و تبشیرها و انذارها در او اثر دارند و هر دو می توانند عامل واداشتن به یک کار و عمل, و یا بازداشتن او از کار و برنامه ای باشند ولی اثر تشویق در سازندگی کودک بیشتر است و بهتر می توان او را به راه راست و صحیح سوق داد.